Egzekucja należności z majątku wspólnego dłużnika pozostającego w związku małżeńskim jest niemożliwa. Wielu wierzycieli ma wówczas problem, gdy majątek osobisty dłużnika nie jest wystarczający do uregulowania zobowiązania. Jak odzyskać należne pieniądze? Co robić, gdy dłużnika łączy wspólność majątkowa? Wystąpić o ustanowienie rozdzielności majątkowej.

Odzyskanie należności, gdy dłużnika łączy wspólność majątkowa

Małżeństwa, w których jeden ze współmałżonków jest zadłużony, a małżonków łączy wspólność majątkowa, chronione są przez kodeks rodzinny i opiekuńczy. Na gruncie zobowiązań cywilnoprawnych istnieje tzw. domniemany sprzeciw współmałżonka. Jeżeli współmałżonek nie wyraził zgody na zaciągnięcie zobowiązania, nie ponosi za nie odpowiedzialności. Co za tym idzie - nie tylko jego majątek, ale i majątek wspólny nie może posłużyć do spłaty długu. Zgodnie z kodeksem rodzinnym i opiekuńczym, jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie bez zgody drugiego małżonka albo zobowiązanie nie wynika z czynności prawnej, wierzyciel może żądać zaspokojenia wyłącznie z:
  • majątku osobistego dłużnika,
  • z wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej,
  • z korzyści uzyskanych z jego praw, o których mowa w art. 33 pkt 9,
  • a jeżeli wierzytelność powstała w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa -  z przedmiotów majątkowych wchodzących w skład przedsiębiorstwa.

Rozdzielność majątkowa na wniosek wierzyciela

W sytuacji, gdy majątek dłużnika nie jest w stanie pokryć długu, a pozostaje on w związku małżeńskim, gdzie łączy go wspólność majątkowa ze współmałżonkiem, wierzyciel może wystąpić z powództwem o ustanowienie rozdzielności majątkowej. Sprawia ono, że przepis kodeksu rodzinnego i opiekuńczego dotyczący ochrony majątku wspólnego, jest nieskuteczny. Wierzyciel powinien wówczas uprawdopodobnić (a nie udowodnić), że majątek dłużnika nie jest w stanie pokryć zobowiązania i konieczny jest podział majątku wspólnego. Po pozytywnym rozpatrzeniu pozwu wierzyciela możliwe będzie wyegzekwowanie długu z części wspólnej, ale tylko z tej przypadającej na dłużnika. Jak to się ma w praktyce? Zazwyczaj cennym składnikiem majątku, który należy do majątku wspólnego, jest nieruchomość. Wierzyciel może sprzedać wyłącznie połowę nieruchomości, bo tylko taka część stanowi własność dłużnika. W praktyce tego typu egzekucja jest nierealna. W jaki sposób wierzyciel może dokonać podziału nieruchomości, by możliwa była jej sprzedaż?  Otóż może przejąć udział we własności nieruchomości. Po dwóch bezskutecznych egzekucjach ma prawo do przejęcia nieruchomości po cenie nie niższej niż ⅔ oszacowanej sumy. Po przejęciu nieruchomości wierzyciel ma prawo żądać podziału nieruchomości do wyłącznego korzystania lub całkowitego zniesienia współwłasności, m.in. poprzez:
  • fizyczny podział,
  • przyznanie nieruchomości jednemu ze współwłaścicieli z obowiązkiem spłaty drugiego, lub
  • całkowitą sprzedaż nieruchomości i podział uzyskanej sumy ze sprzedaży.
Wierzyciele z jednej strony mogą czuć się pokrzywdzeni przez uniemożliwienie egzekucji należności z majątku wspólnego dłużnika, aczkolwiek jest to de facto działanie chroniące jego współmałżonka. Warto zaznaczyć, że w wielu przypadkach współmałżonkowie nie mają pojęcia o zaciągniętych długach swoich połówek. Niemniej jednak z drugiej strony przepisy wprowadzają swego rodzaju obejście tej regulacji, poprzez to, że wierzyciele mogą wnieść powództwo o ustanowienie rozdzielności majątkowej. Dzięki temu, żadna ze stron - wierzyciel i rodzina dłużnika - nie powinna czuć się się pokrzywdzona. Zobacz też:
> Kwota zmniejszająca podatek